مطالعه تلاقی پذیری بین و داخل گونه ای در بعضی از یونجه های یکساله با استفاده از نجات جنین

یونجه های یکساله به عنوان منابع تامین علوفه و در تناوب با غلات در دیمزارهای با بارندگی سالانه بیش از 250میلی متر یکی از اجزاء مهم سیستم های زراعی پایدار محسوب می شوند. این گیاهان با یک بار کشت و مدیریت صحیح می توانند مراتعی را ایجاد نمایند که همه ساله بذر سال بعدشان را بطور خودکار تامین نمایند. یونجه های یکساله تاثیر معنی داری در افزایش ارزش غذایی علوفه مراتع، افزایش عملکرد غلات در کشت بعدی از طریق تثبیت و افزایش نیتروژن دارند. موطن اصلیشان در نواحی مدیترانه ای و ایران بوده و تا مناطقی از جنوب آفریقا، آمریکا و همچنین استرالیا گسترش یافته اند. طی تحقیقاتی که تا کنون بر روی کلکسیون یونجه های یک ساله بانک ژن گیاهی ملی ایران (بیش از 1000 توده) صورت گرفته است، تنوع بالایی در بین و داخل گونه ها برای صفات زراعی - موفولوژیکی مشاهده شده است. این تنوع قابل استفاده در اصلاح ارقام زراعی برتر یونجه های یکساله و چند ساله می باشد. علیرغم اینکه ایران وجود تنوع ژنتیکی بسیار بالا در یونجه های ایران تاکنون در برنامه های اصلاحی داخل کشور کمتر به کار گرفته شده اند. در صورتیکه که در خارج از کشور ارقام با ارزشی با استفاده از ذخایر ژنتیکی یونجه های ایران ایجاد شده اند. در این تحقیق قابلیت تلاقی پذیری گونه های یونجه یکساله ایران در داخل و بین گونه ها مورد بررسی قرار گرفت و از تکنیک نجات جنین برای غلبه بر محدودیت رشد جنین های حاصل از تلاقی های بین گونه ای استفاده گردید. که تلاقی ها را به صورت کلاسیک بر روی هشت گونه m. rigidula m. noeana m. minima, m. turbonita, m. polymorpha, m.orbicularis, , m. scutellata و m. constricta انجام شد. هیبرید بودن نتاج تلاقی های بین گونه ایی بر اساس ارزیابی مورفولوژیکی و در مقایسه با والدین بررسی شد. بیشترین موفقیت در تلاقی بین گونه ای m. scutellata × m. turbinata با تشکیل نیام در 40 در صد تلاقی ها و کمترین موفقیت در تلاقی m. rigidula × m. polymorpha با تشکیل نیام در 2/5درصد تلاقی ها حاصل شد. در تلاقی های درون گونه ای نیز بیشترین موفقیت در گونه m. scutellata با 36/84 درصد و کمترین موفقیت در گونه m. minima با 6/45درصد بدست آمد. تکنیک نجات جنین بیشترین کارایی در حفظ نتاج را در تلاقی m. orbicularis × m. scutellata با 6/25 درصد و در تلاقی m. turbinate × m. scutellata با 4/76 درصد نشان داد. علاوه ارزیابی مورفولوژیکی نتاج هیبرید بودن نتاج بین گونه ای حاصل، با استفاده از نشانگرهای مولکولی rapd و بر اساس الگوی باندی حاصل از هشت آغازگر مورد تایید قرار گرفت. در تجزیه کلاستر داده های حاصل از نشانگر های rapd گونه های یونجه یکساله بهمراه نتاج هیبرید ، تاج هیبرید در یک شاخه جداگانه ولی در کلاد والدین و نزدیکتر به والد پدر قرار گرفت که تایید مجددی بر هیبرید بودن آن می باشد.